گزارشی از عملکرد جامعه القرآن الکریم
قرآن کریم مهم‌ترین و کامل‌ترین کتاب آسمانی برای هدایت انسان به سوی کمال واقعی است، چرا که تجلی علّم الهی در زمین است و بنابراین ایمان به محتوا و هدایت‌بخشی آن رستگاری ابدی انسان را در پی دارد. تاریخ اسلام مملو از نمونه‌های عجیب نفوذ قرآن در دل‌های مؤمنان و همه‌ی کسانی است که قلب‌هایی آماده داشته‌اند. این نفوذ و گیرایی فوق‌العاده دلیل روشنی است بر وحیانی بودن این کتاب و چراغی است که تاریکی‌های راه دوست‌داران و سالکان مسیر خدا را روشن می‌سازد.
حضرت علی (ع) پرهیزگاران را چنین وصف می‌کند: «آن‌ها که شب‌هنگام به پا می‌خیزند، قرآن را شمرده و متفکرانه تلاوت می‌کنند، جانشان را به غم دل‌پذیرش آغشته می‌کنند و درمان دردشان را از آن می‌طلبند. هرگاه به آیه‌ای بشارت‌بخش برخورد کنند، به آن دل می بندند و چشم جانشان با شوق تمام به آن خیره می‌شود و هرگاه به آیه‌ای هشداردهنده برسند چنان آن را به گوش دل می‌شنوند که گویی صدای ناله‌ها و زبانه‌های آتش مهیب جهنم در گوششان است.»
جامعه القرآن الکریم مؤسسه‌ای فرهنگی‌ـ‌آموزشی است که با هدف ترویج فرهنگ قرآنی و برقراری ارتباط عمیق و ماندگار میان نسل جوان و قرآن کریم و ایمن‌سازی دل و جان آنان در برابر آفت‌های فرهنگی در خرداد ماه سال 1377، هم‌زمان با عید سعید قربان، در شهر مقدس قم تأسیس شد و فعالیت قرآنی خود را با پذیرش و گزینش 120 نفر از بین صدها داوطلب مشتاق آغاز کرد.
حجت الاسلام و المسلمین حاج سید محمدمهدی طباطبایی، مؤسس و مدیر این مؤسسه، به لطف الهی و با تکیه بر تجربه‌ی موفق حاصل از سال‌ها فعالیت در حوزه‌های حفظ، قرائت و اداره‌ی جلسات حفظ قرآن و همکاری جمعی از حافظان، قاریان و بانیان خیر، این حرکت قرآنی و نورانی را آغاز کردند که البته نام نیک و درخشان فرزند گرامی ایشان سید محمدحسین طباطبایی (علم الهدی) نیز در موفقیت آن نقشی بزرگ داشت. این مؤسسه، در راستای پیش‌برد اهداف مقدس قرآنی و تربیت نسل حاضر و آینده، با برنامه‌های آموزشی، اداری و مالی منظم و منسجم، دوره‌های گوناگونی در زمینه‌های حفظ، تفسیر، مشاوره و مربی‌گری برای مقاطع سنی مختلف برای بانوان و آقایان برگزار کرده است. در شانزده سالی که از آغاز کار این مؤسسه می‌گذرد، افراد بسیاری در داخل و خارج کشور برای راه‌اندازی شعب آن اعلام آمادگی کرده‌اند که، بر حسب امکانات، تا کنون بیش از 700 شعبه‌ی این مؤسسه در شهرهای تهران، اصفهان، اهواز، ساری، سمنان، رشت، کرمان، مشهد و غیره کارشان را آغاز کرده‌اند.
700 شعبه جامعة القرآن در سراسر کشور
پیدا کردن ساختمان مرکزی مؤسسه‌ی جامعه القرآن در تهران ساده است؛ ساختمان نسبتاً قدیمی موقوفه‌ی خانواده‌ی مرحوم حاج محمدجعفر محمدجلیل رئیس‌زاده، در خیابان نامجوی شمالی، حوالی میدان امام حسین علیه السلام. قبلاً هماهنگی‌های لازم را با آقای میرعارفی، مدیر مجموعه، انجام داده‌ام. وارد ساختمان می‌شوم. از پشت شیشه می‌بینم که بچه‌ها دور میز پینگ‌پنگ بزرگ مشغول بازی هستند. اول فکر می‌کنم اشتباه آمده‌ام. می‌خواهم بیرون بروم، اما برای اطمینان از پسر بچه‌های ده دوازده ساله می پرسم این‌جا جامعه القرآن است؟ با سرشان پاسخ مثبت می‌دهند. یکی از بچه‌ها از انتهای سالن با صدای بلند تعارف می‌زند. هنوز پایم را داخل نگذاشته‌ام که بچه ها یک‌صدا می گویند: لطفا با کفش وارد نشوید.خجالت می‌‌کشم. چون کف سالن پارکت است، متوجه نشده بودم که باید بدون کفش وارد شد. دفتر رئیس و مدیر عامل در طبقه‌ی سوم است. پس از گپی کوتاه در یکی از کلاس‌ها و روی صندلی دسته‌داری که مرا با خود به دوران دبیرستانم می‌برد، می‌نشینم و سراپا غرق توضیحات آقای میرعارفی درباره‌ی نحوه‌ی فعالیت این مؤسسه‌ی بزرگ و اثرگذار قرآنی می‌شوم.
میرعارفی، با اشاره به این که این مؤسسه فقط در تهران 50 شعبه برای خردسالان، بانوان و آقایان دارد، از مهم‌ترین فعالیت‌های مؤسسه می‌گوید و شرح می‌دهد که این مؤسسه، از نظر ماهیت، مرکزی مردمی است که به لطف کمک‌های خیّرین و مبالغ اندک شهریه‌ها اداره می‌شود و آموزش‌هایی در زمینه‌های مختلف قرآنی ارائه می‌دهد. به گفته‌ی او، خردسالان 4 تا 9 ساله می‌توانند عضو این مرکز شوند و همه‌ی برنامه‌های آموزشی مؤسسه را هم شورای آموزش آن در قم تصویب و به همه‌ی شعبه‌ها ابلاغ می‌کند تا آموزش‌ها یکسان باشند.
از او می‌پرسم که منابع آموزشی مؤسسه از کجا و چگونه تأمین می‌شوند؟ در پاسخ می‌گوید که اساتید مؤسسه در قم منابع را معرفی می‌کنند و انتشارات جامعه القرآن هم آن‌ها را در اختیار قرآن‌آموزان می‌گذارد. جالب است که این انتشارات تا کنون صد عنوان کتاب در حوزه‌های روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، داستان‌های قرآنی، آموزش‌های اشاره و برنامه‌های آموزشی حفظ، قرائت و مفاهیم قرآن چاپ کرده است.
از آقای میرعارفی می‌خواهم کمی هم درباره‌ی روش آموزش قرآن‌آموزان مقاطع مختلف سنی توضیح دهد. می‌گوید که در بخش قرائت، دوره‌های روخوانی، روان‌خوانی، تجوید، صوت و لحن و تخصص ترتیل داریم و در زمینه‌ی مفاهیم هم روش ترجمه و مفردات و تفسیر را به بچه‌ها یاد می‌دهیم. برای خردسالان هم از آموزش با زبان اشاره کمک می‌گیریم و آموزش‌ها هم متناسب با سنّ بچه‌ها ارائه می‌شوند. خردسالان 4 تا 9 ساله برای ثبت‌نام نیاز به آزمون ورودی ندارند، اما برای آغاز دوره‌ی یک‌ساله‌ی حفظ باید دوره‌ای آزمایشی را در چند مرحله بگذرانند و بعد وارد مرحله‌ی تخصصی شوند.
او به دیگر برنامه‌های آموزشی مؤسسه هم اشاره می‌کند و می‌گوید که مرکز رسانه‌ای و فن‌آوری اطلاعات امام رضا علیه السلام در 23 شهریور سال 92، هم‌زمان با ولادت امام رضا علیه السلام، با هدف توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی به واسطه‌ی ابزارهای رسانه‌ای، تأسیس شده است و در زمینه‌ی ساخت انیمیشن، فیلم‌های آموزشی، مستندهای قرآنی، کلیپ‌های قرآنی و وب‌سایت‌های گوناگون فعالیت می‌کند. ماه‌نامه‌ی نسیم وحی هم در سراسر کشور در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد و همه می‌توانند مشترکش شوند.
از او می‌پرسم که برای گسترش معارف و علوم قرآنی چه باید کرد؟ پاسخ می‌دهد که اولین قدمِ ورود به معارف قرآنی شناخت صحیح الفاظ و معانی، بر اساس تفاسیر علما و روایات ائمه‌ی اطهار علیهم السلام، است. پس از تسلط روی لفظ و معنی و یادگیری روش استخراج نور معارف الهی از آیات قرآن است که زمینه‌ی عمل به قرآن به وجود می‌آید. بدون آشنایی با ظاهر کلام نمی توان وارد معنی شد و البته که طی کردن این راه دشوار است. او تأکید می‌کند که تسلط به زبان عربی در بحث صحیح خواندن قرآن اولین رسالت مؤسسه است و، وقتی افراد با روخوانی آشنا شدند، بر حسب توانایی خود، حافظ یا قاری خواهند شد.
از او می‌پرسم که چند درصد بچه‌هایی که وارد مؤسسه می‌شوند تمام مراحل را طی می‌کنند؟ می‌گوید که تنوع دوره‌ها زیاد است و بیشتر عزیزان از دوره‌ی ابتدایی به دوره‌های دیگر می‌روند و مراحل بالاتر را هم طی می‌کنند و هر قرآن‌آموز بر اساس استعداد و علاقه‌اش در مسیری پیش می‌رود.
رسالت مؤسسه: آموزش علوم قرآنی
حضور بچه‌های قد و نیم‌قد و نوجوانانی که سرها را روی قرآن خم کرده‌اند و مشغول تمرین و حفظ آیات الهی هستند چنان شعفی در انسان به وجود می‌آورد که دل کندن از این فضای معنوی را دشوار می‌کند. به هر جا نگاه می‌کنم چند نوجوان را می‌بینم که دور هم جمع شده‌اند و قبل از شروع کلاس مشغول تلاوت آیات قرآن هستند.
از آقای میرعارفی می‌پرسم که آیا کلاس‌های شبانه‌روزی هم دارید؟ می‌گوید که اصلا چنین روشی را توصیه نمی‌کند و مؤسسه سعی دارد که آموزش را با کمترین هزینه و ساده‌ترین روش و بیشترین بازده انجام دهد. می‌پرسم که کلاس‌های قرآنی با درس و مشق بچه‌ها تداخل ندارند؟ در جواب، تأکید می‌کند که حضور بچه‌ها در مؤسسه نه تنها مانع پیشرفت تحصیلی و زندگی آن‌ها نمی‌شود، بل‌که به برکت قرآن آن‌ها را توان‌مندتر هم می‌کند. کسی که در کودکی حافظ کل قرآن می‌شود، در هفده سالگی دوره‌ی دکترای تحصیلی را می گذراند و، در کنار تحصیل و فراگیری علوم قرآنی، به ورزش و هنر هم می‌رسد. البته او توضیح می‌دهد زمانی که بچه‌ها در مؤسسه می‌گذرانند به نوع دوره‌ی آموزشی هم ربط دارد. مثلاً در دوره‌ی غیرتخصصی حفظ، افراد عصرهای 2 تا 3 روز در هفته به مؤسسه می‌آیند. این دوره 73 روز است و بچه‌ها 40 روز روزی نیم صفحه، 20 روز روزی یک صفحه و 13 روز روزی 5/1 صفحه حفظ می‌کنند تا 3 جزء قرآن تمام شود. بعد آزمون می‌دهند و وارد دوره‌ی تخصصی حفظ کامل قرآن می‌شوند که چهار ترم سه‌ماهه (فصلی) دارد. آخر شهریور هر سال، گروهی از بچه‌ها حافظ کل قرآن می‌شوند و بعد می‌توانند ترتیل و تفسیر تخصصی را شروع می‌کنند. به علاوه، بچه‌های مقاطع ابتدایی و راهنمایی می‌توانند یک سال مرخصی بگیرند، یعنی در کلاس حاضر نشوند، ولی در امتحان‌ها شرکت کنند.
او در ادامه، با اشاره به این که مرکز توسط خیرین اداره می‌شود، می‌گوید که با وجود پرورش حفاظی که در این مجموعه داریم و افتخاراتی که بچه‌ها در زمینه‌ی بین‌المللی کسب می‌کنند، مسؤولان دولتی آن‌طور که باید و شاید از مؤسسه حمایت نمی‌کنند.
عمل به آیات الهی
آقای میرعارفی در ابتدای صحبت نمی‌خواست از خودش حرف بزند، اما در پایان مصاحبه کمی هم از زندگی‌نامه‌اش می‌گوید. سید طه میرعین عارفی، حافظ کل قرآن و مدیر جامعه القرآن الکریم در بخش برادران در استان‌های تهران و البرز، از سال 83 به این مؤسسه پیوسته و تدریس هم می‌کند. ناگفته نماند که او در سن 13 سالگی حافظ کل قرآن کریم شده است.
از او درباره‌ی نقاط ضعف حوزه‌ی آموزش علوم و معارف قرآنی می پرسم. می‌گوید «بهترین راه تربیت افراد در سنین کودکی و نوجوانی است. اگر والدین از کودکی مراقب تربیت فرزندانشان باشند، قطعاً در زمینه‌ی شناخت علوم قرآنی گام‌های محکمی برمی‌دارند. وقتی بچه‌ها وارد چنین فضاهایی می‌شوند انس و الفت با قرآن و عمل به آیات الهی در دل و جانشان نهادینه می‌شود. اگر خانواده ها عزمی راسخ در پرورش قرآنی بچه ها داشته باشند، بی‌تردید جامعه‌ای قرآنی خواهیم داشت.»
دل سپردن به پیام های قرآن
الفاظ آیات قرآن معبر رسیدن به معانی عمیق و هدایت‌بخش آن هستند. بنابراین، اگر تمام همّت قاری صرف تلاوت خوش و گرفتار شدن در دام الفاظ، قرائت‌ها و لحن‌های زیبا شود، از تدبر در معنای آن می‌ماند و از پل عبارت به مقصد معنا نمی‌رسد. چنان که امام صادق علیه السلام می فرماید: «کسی که تمام کوشش خود را در راه طلب نحو صرف کند، از خشوع محروم می شود».
حجت الاسلام کریم منصوری، پژوهشگر مسائل مذهبی، در گفت‌و‌گو با خبرنگار پایگاه نشر معارف قرآن کریم کتاب هدایت، با اشاره به این که شرط تدبر در قرآن دل سپردن به آیاتش و پاک کردن قلب از آلودگی‌ها، از جمله تعصب و پیش‌فرض‌های غیر‌الهی در مواجهه با قرآن، است، خاطرنشان می‌کند که «نسبت تدبر و قلب انسان همان نسبت راه به چشم است. همان‌طور که اگر کسی چشم نداشته باشد به چاه می‌افتد، کسی که قلبش مریض باشد نمی‌تواند تدبر کند و از هدایت قرآن بهره ببرد.»
وی با استناد به سخنان حضرت فاطمه‌ی زهرا سلام الله علیها درباره‌ی تدبر در قرآن کریم می‌گوید که «آن بانوی بزرگوار یکی از ریشه‌های عدم تدبر در قرآن را مرگ دل و کوری قلب می‌داند که موجب بسته شدن دریچه‌ی قلب بر نور علم و ایمان می‌شود. کسانی که با سوء‌اختیار خود از علم و ایمان محروم می‌شوند، از معارف قرآنی هم روی می‌گردانند، از تدبر در قرآن و کشف حقایقش دوری می‌کنند، گرفتار هلاکت می‌شوند ،حقوق را ضایع می‌کنند و جامعه را به انحراف می‌کشانند.»
حفظ قرآن از سه سالگی
مادر محمدطه مهری، قرآن به دست، در گوشه‌ای از سالن انتظار در طبقه‌ی اول مشغول تمرین کردن با فرزندش است. محمدطه، هرچند فقط ده سال دارد، بسیار باهوش است. او می‌گوید که «از سه‌سالگی با تشویق و کمک مادرم با دارالتحفیظ آشنا شدم و الان هم در جامعه القرآن مشغول حفظ قرآن کریم هستم». به او می‌گویم «در روز چقدر تمرین می‌کنید؟» نگاهی به مادرش می‌اندازد و می‌گوید «روزی 5 تا 7 ساعت تمرین می‌کنم و برای تثبیت آیات و مرور قرآن کریم هم وقت می‌گذارم. امیدوارم خداوند کمکم کند تا بتوانم به مراحل پیشرفته‌تر از حفظ آیات هم برسم».
حسین عبادتی، معاونت اداری مالی مؤسسه‌ی جامعه القرآن استان‌های تهران و البرز، فرزندی دارد که حافظ کل قرآن است. از او درباره‌ی انگیزه‌ی ورود فرزندش به مؤسسه می‌پرسم. مکث کوتاهی می‌کند و می‌گوید که «ما مسلمانیم و به قرآن کریم تعهد داریم و در حد توان باید نسبت به آن انجام وظیفه کنیم… وقتی خداوند محمدعلی را به ما داد، با همسرم صحبت کردم تا در طول دوران بارداری انس و الفت بیشتری با قرآن داشته باشد تا در آینده و پس از تولد فرزندمان به لطف قرآن حافظ قرآن شود. همسرم در طول این دوران 9 بار قرآن را ختم کرد. ما برای آن که فرزندی قرآنی و علاقه‌مند به آیات الهی داشته باشیم از همان دوران قبل از تولد زمینه‌سازی کردیم و الان به لطف پروردگار در مسیر قرآن و اهل‌بیت علیهم السلام قرار گرفته است». آقای عبادتی در ادامه می گوید که «محمدعلی از چهارسالگی علاقه‌اش را به آیات الهی نشان داد و در ده‌‌سالگی وارد جامعه القرآن شد و کارها و فعالیت‌های قرآنیش را آغاز کرد».
از او می‌پرسم که چه توصیه‌ای برای والدینِ عصر فن‌آوری دارید تا سبک زندگی اسلامیـ‌ایرانی و آموزه‌های قرآنی در دستور زندگی افراد قرار گیرد؟ پاسخ می‌دهد که «با توجه به هجمه‌ی فرهنگی علیه جامعه‌ی شیعه و هم‌پیمانی دشمنان برای منحرف کردن فرزندان مسلمان و شیعه از مسیر هدایت و بستن راه پیشرفت معنوی آن‌ها، بر ما واجب است که بچه‌ها را در مسیر قرآن قرار دهیم. سینه‌ای که به یاری خدا حافظ آیات الهی شود یا خطا نمی‌کند یا کم‌تر خطا می‌کند، چون تدبر در قرآن کریم افراد را تا حدود زیادی در مسیر هدایت و اهل‌بیت علیهم السلام قرار دهد. چه کاری بهتر از این که فرزندانی صالح به جامعه تحویل دهیم که فردا باقیات الصالحات ما باشند؟»
کمترین حقی که از خدای سبحان بر گردن شماست
